ราชการทำอะไรๆ ก็เป็นดราม่าให้ทัวร์ลงไปเสียหมด ไม่เว้นแม้กระทั่งเคสล่าสุดอย่างกรมส่งเสริมวัฒนธรรม ที่ออกประกาศเรื่องผลการคัดเลือกกิจกรรม “1 จังหวัด 1 เมนู เชิดชูอาหารถิ่น” ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 ลงวันที่ 29 ส.ค. 2566 ที่ผ่านมา เล่นเอาชาวเน็ตตั้งข้อสงสัยอะไรฟะ อยู่ดีๆ จังหวัดของฉันมีเมนูนี้ได้ยังไง ชื่อที่ออกมายังไม่รู้จักเลยด้วยซ้ำว่าคือเมนูอะไร เผลอๆ ยังไม่เคยลิ้มลองรสชาติเลยว่าจะเปรี้ยว หวาน มัน เค็ม สักแค่ไหน นี่คือภาวะบกพร่องของราชการไทยที่ช่างไม่รู้อะไรบ้างเลย แต่มักทำตัวเป็นเจ้าของรู้แทนทั้งหมด สะท้อนถึงภาวะไม่ยอมกระจายอำนาจ และอัตลักษณ์ของรัฐรวมศูนย์ที่รัฐใช้อำนาจจากส่วนกลางมากำหนดอัตลักษณ์ท้องถิ่น อย่างเช่นอาหารนั่นเอง
รัฐราชการแบบรวมศูนย์
เรียกง่ายๆ คือพวกหวงอำนาจ มักให้อำนาจทั้งหมดไว้ที่ส่วนกลางบริหารกระทรวงกระจายไปสู่ภูมิภาค และคอยควบคุมท้องถิ่น ภาพแทนที่ชัดของรัฐราชการไทย คือปลัดกระทรวงแสนจะยิ่งใหญ่ ส่งผู้ว่าราชการจังหวัดที่เป็นคนบ้านไหนไม่รู้ ไปควบคุมจังหวัดนั้นๆ ย่อมทำให้ไม่เข้าใจพื้นที่ ประเพณี รวมถึงวิถีชีวิตของท้องถิ่น และคอยวันเขยิบตำแหน่งหน้าที่การงานสู่ตำแหน่งที่ใหญ่โตกว่า ไม่สามารถพัฒนาท้องถิ่นอย่างถ่องแท้แน่นอน
ขณะที่ส่วนกลางมีกระทรวงคอยควบคุม ส่วนภูมิภาคมีผู้ว่าราชการจังหวัด ระดับท้องที่ก็ยังมีนายอำเภอที่คอยคุมกำนันผู้ใหญ่บ้านอีกที สะท้อนถึงความเป็นระบบราชการแบบรวมศูนย์สุดๆ ของรัฐไทยที่ไม่ยอมปล่อยมือให้โอกาสท้องถิ่นได้เติบโตได้ด้วยตนเอง
ยังไม่ต้องพูดถึงเรื่องงบประมาณ ที่ถึงแม้ท้องถิ่นจะจัดเก็บได้เองก็จริง มีงบอุดหนุนจากกระทรวงก็จริง แต่ความเป็นจริงเรื่องการใช้งบนั้นยากลำบาก ต้องคอยผ่านการอนุมัติจากราชการส่วนกลางหรือคนที่ส่วนกลางส่งมา ยังไม่นับที่ถูกองค์กรอิสระจากส่วนกลางตรวจสอบก็มีอีกมากมาย ผู้เขียนได้มีโอกาสเข้าฟังงานสัมมนางานหนึ่ง มีข้อมูลที่น่าสนใจว่าเอาเข้าจริงแล้วนั้นราชการส่วนกลางมีเปอร์เซ็นต์การคอรัปชั่นสูงกว่าท้องถิ่นเสียด้วยซ้ำ แต่เพราะท้องถิ่นถูกตรวจสอบมากจึงเจอบ่อย นั่นหมายความว่าองค์กรอิสระละเลยการตรวจสอบรัฐราชการส่วนกลาง และมายาคติที่ว่าท้องถิ่นคอรัปชั่นมากจึงเป็นความเข้าใจผิดอย่างร้ายแรง
ยังไม่นับเรื่องการคิดแทนท้องถิ่น เห็นได้จากการ “จัดตั้ง” เมนูประจำจังหวัดขึ้นมาให้กับท้องถิ่น และประกาศโดยราชการส่วนกลางอย่างกรมส่งเสริมวัฒนธรรม แทนที่จะให้แต่ละจังหวัดคัดเลือกเมนูในท้องถิ่นของตัวเองขึ้นมาเอง ทั้งที่ในความเป็นจริง พื้นที่ต่างๆ ล้วนมีประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมเฉพาะของตัวเอง ซึ่งในทางหนึ่งก็สะท้อนผ่านอาหาร โดยที่รัฐราชการส่วนกลางอาจจะไม่ได้รู้จักและเข้าใจจริงๆ
ทางออกของปัญหา
ทางออกของปัญหาที่ง่ายที่สุดคือการกระจายอำนาจให้ท้องถิ่น ให้ท้องถิ่นเป็นผู้กำหนดนโยบาย รวมถึงกำหนดอัตลักษณ์ท้องถิ่นด้วยตนเอง ไม่ว่าจะเป็นอาหารประจำถิ่น สินค้าประจำถิ่น ควรส่งเสริมการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น สืบค้นความเป็นมาของท้องถิ่นและเข้าใจพื้นที่นั้นๆ จริง
กระจายงบประมาณและเปิดโอกาสให้ท้องถิ่นได้พัฒนาเมืองด้วยตนเอง ไม่ควรจะมีเจ้าหน้าที่จากส่วนกลางมีอำนาจอนุมัติโครงการ และเหลืออำนาจเพียงเป็นผู้ตรวจสอบ พูดง่ายๆ คือไม่มีอำนาจในทางบริหารใดๆ ทั้งสิ้น เพราะหากมีอำนาจบริหารจะเป็นดาบสองคมในการติดสินบนรวมถึงมีการต่อรองอำนาจจากส่วนกลางที่คอยกดขี่ท้องถิ่น
ท้องถิ่นทุกวันนี้ในระดับตำบลเป็นหน่วยงานที่ใกล้ชิดประชาชนมากที่สุด สมควรที่จะหาแนวทางบริหารให้การผ่านงบประมาณโครงการต่างๆ มีเสถียรภาพ และผ่านอย่างรวดเร็ว โดยที่ไม่ต้องพึ่งพาอำนาจจากราชการส่วนกลาง หรือนักการเมืองระดับประเทศ ในการดึงงบมาพัฒนาท้องถิ่น
มอบอำนาจด้านการดูแลความมั่นคงให้กับท้องถิ่น เช่น อำนาจตำรวจ เพื่อให้ท้องถิ่นสามารถจัดการความปลอดภัยในพื้นที่ของตนเองได้อย่างถูกจุด เพราะท้องถิ่นจะรู้ถึงปัญหาความปลอดภัยในท้องถิ่น และยังลดแรงกดดันจากหน่วยงานราชการส่วนกลาง อย่างตำรวจที่คอยเรียกรับผลประโยชน์ ต่อรองอำนาจกับท้องถิ่นได้อีกด้วย
ดึงอำนาจในทุกกระทรวงมาเป็นของท้องถิ่น เช่น การดึงอำนาจกระทรวงคมนาคม ให้อำนาจด้านการจัดการคมนาคมขนส่งสาธารณะกับท้องถิ่น เพราะหากมีการพัฒนาเมืองมากขึ้น ประชากรมากขึ้น ระบบคมนาคมย่อมสำคัญต่อประชาชนในพื้นที่ สมควรให้ท้องถิ่นได้มีโอกาสพัฒนาระบบขนส่งเป็นของตนเอง มีรถไฟฟ้าเป็นของตนเอง ไม่ใช่รอโครงการจากส่วนกลางอย่างเดียว
สุดท้ายควรคิดว่าประเทศไทยไม่เท่ากับกรุงเทพมหานคร เพราะที่ผ่านมา ความเจริญ การท่องเที่ยว การพัฒนา โอกาสในหน้าที่การงาน กระจุกตัวอยู่ในเมืองหลวงที่แสนจะอึดอัดและวุ่นวาย เพราะท้องถิ่นก็มีศักยภาพเป็นของตนเองสามารถพัฒนาไปได้อีกไกล หากมีการกระจายอำนาจ และกระจายความเจริญออกจากกรุงเทพมหานคร
แค่นี้ล่ะครับจะได้ไม่มีดราม่าอะไรแบบนี้ให้เราเห็น ไม่งั้นปวดหัวเข้าเส้น ได้แต่คิดในใจวันๆ ราชการไทยคิดทำอะไรที่เกิดประโยชน์กันบ้างหรือเปล่า ไม่ใช่มัวแต่คิดอะไรดอทคอม พอๆ กับทำงานเช้าชามเย็นชามไป จะล้าหลังอะไรก็ควรทันโลกบ้าง เพราะโลกมันกว้างมากกว่าอยู่ในกะลา เอ้ย! ในกรม เห็นแล้วประชาชนได้แต่ฮาทั้งน้ำตา นี่ล่ะหนาภาษีที่เสียไป วันๆ ทำงานรอวันเลิกงานเท่านั้นเอง ถึงได้ออกมาเป็นการ ยัดเยียด เมนูประจำจังหวัด บ่งบอกอัตลักษณ์รัฐรวมศูนย์ ที่แสนจะล้มเหลว
